یمن بهشت خرابکاران جهادی است؟
فرانک گاردنر
تحلیلگر مسایل امنیتی بی بی سی
یمن، به عنوان فقیرترین کشور خاورمیانه با مشکلات متعددی روبروست، مشکلاتی نظیر داشتن استانی ناآرام که خانه و مامن القاعده در شبهجزیره عربستان است. اما یک کارزار نظامی مورد حمایت ایالات متحده علیه ستیزهجویان میتواند اوضاع را بدتر از پیش کند.
محمد طه مصطفی، سفیر یمن، مردی ریزاندام و خوش برخورد، در کنفرانسی که اخیرا در لندن برگزار شد، ناراحت به نظر میرسید.
مصیبتهای وارده بر یمن، کشورش را آشکارا از پا درمیآورد؛ مصیبتهایی نظیر ته کشیدن منابع نفتی ،بیکاری فزاینده، داشتن پایتختی که به زودی اولین پایتخت بیآب دنیا می شود، طغیان و ناآرامی رو به رشد در شمال، جنبشی جدایی طلب در جنوب و تازهتر از همه، پایگاهی رو به گسترش برای القاعده در سرزمینهای قبیلهنشین بین شمال و جنوب.
زمانی که نوبت سخن گفتن به او فرا رسید، خطاب به حضار گفت: "به ما کمک کنید، بیایید و در کشور ما سرمایهگذاری کنید، ما پروژههای متعددی داریم."
میتوانستم سفیر کویت را ببینم که دستش را به علامت مخالفت تکان میدهد. او توضیح داد که کشورش هرگز نمیتواند یمن را برای محکوم نکردن حمله سال ۱۹۹۰ صدام حسین به کویت ببخشد.
یکی از دوستان روزنامهنگارم در گوشم نجوا کرد: "آه، شما را به خدا بس کنید؛ آنها باید این موضوع را فراموش کنند، داستان مربوط به ۲۰ سال پیش است."
اما ظاهرا در خاورمیانه خاطرات به سختی فراموش میشوند. دیپلماتهای عرب در ملاقاتهای خصوصی اذعان میکنند که تا زمانی که علی عبدالله صالح به عنوان افسری که به ریاستجمهوری رسیده، در راس قدرت است، یمن هرگز به صورت کامل توسط همسایگان ثروتمند عرب خویش در خلیج فارس پذیرفته نخواهد شد.
تهدید رو به افزایش
در پی حمله به ساختمان فرماندهی نیروهای امنیتی در صنعا، تعداد زیادی از پیکارجویان از زندان گریختند
اما یمن مایه نگرانی این کشورها شده است و این نگرانی چندان بیجا نیست.
چند روز پیش، در شهر بندری عدن بر کناره شرجی اقیانوس هند، درست پس از طلوع آفتاب، خودرویی حامل چهار مرد مسلح به مسلسل و آرپیجی متوقف شد. آنها با تیراندازی و انفجار در عرض چند ساعت راه خود را به مقر فرماندهی نیروهای امنیتی دولت در منطقه جنوب باز کرده و افسرانی را که در حال اجرای مراسم صبحگاهی و برافراشتن پرچم بودند، غافلگیر کردند.
هفت افسر، یک نظافتچی زن به همراه دو زن دیگر و یک کودک در این عملیات کشته شدند و حمله کنندگان به همراه ستیزهجویانی که از زندان آزاد کرده بودند، فرار کردند.
همه بلافاصله انگشت اتهام را به سمت القاعده گرفتند.
نیروهای "القاعده شبه جزیره عربستان" پس از تولد تازه و سازماندهی مجدد در ژانویه سال گذشته تبدیل به یک تهدید روبه رشد برای دولت یمن و سایر کشورهای منطقه شدهاند.
در ماه اوت سال گذشته این نیروها یک بمبگذار انتحاری به عربستان سعودی فرستادند. این بمبگذار با تظاهر به تسلیم شدن توانست به اتاقی راه یابد که شاهزاده سعودی مسئول مبارزه با تروریسم در آن حضور داشت و در آن جا مواد منفجرهای را که در لباس پنهان کرده بود، منفجر ساخت.
او در این حادثه تنها کسی بود که جان باخت اما روسایش قول دادند که افراد دیگری را اعزام کنند. در ماه دسامبر آنها عمر فاروق عبدالمطلب را به دیترویت فرستادند، که آن قدر مواد منفجره در لباسش جاسازی کرده بود که در صورت عمل کردن باعث سقوط هواپیما میشد.
و ناگهان یمن مهم شد.
القاعده شبه
جزیره عربستان
- در ژانویه سال ۲۰۰۹ از ادغام القاعده
عربستان سعودی و یمن بوجود آمد.
- در شرق یمن مستقر است.
- رهبری آن را ناصر الوهایشی، دستیار
یمنی سابق اسامه بنلادن به عهد دارد.
- معاون فرماندهی آن به عهده سعید
الشهیری است، او اهل عربستان سعودی است و سابقا در گوانتانامو زندانی بود.
- هدف آن سرنگونی خاندان سلطنت سعودی و
حکومت یمن و تاسیس یک خلافت اسلامی است.
- با بمبگذاریهای ریاض در سال ۲۰۰۳ و
حمله به سفارت ایالات متحده در صنعا اعلام موجودیت کرد.
- متهم به اقدام به بمبگذاری در
هواپیمای مسافربری آمریکایی در دسامبر سال ۲۰۰۹ است.
القاعده یمن چه کسانی هستند و آیا موفق شدهاند برای خودشان پایگاهی بسازند؟
القاعده شاخه شبه جزیره عرب گروهی نه چندان بزرگ است و به احتمال زیاد شامل چند صد نفر عضو جان برکف میشود که اکثرا اهل عربستان سعودی و یا یمن هستند.
برخی از این افراد پس از سالها حبس در خلیج گوانتانامو با تظاهر به ترک خشونت آزاد شده و آنگاه پنهانی از مرز عربستان سعودی وارد یمن شدهاند.
بعضی دیگر در سال ۲۰۰۶ با فراری بزرگ از یک زندان یمنی گریختهاند. امروزه آنها را میتوان در مارب که یک استان قبیلهنشین ناآرام در شرق پایتخت است، یافت.
بار اول در سال ۱۹۸۵ هنگامی که به این ناحیه رفتم، از شدت ماهیت خشن و بیقانون این منطقه متعجب شدم.
راننده ما با یک تپانچه پر بر روی داشبورد ماشین رانندگی میکرد. او در همان حال که فرمان را میچرخاند، موهایش را شانه میزد و برگهای مخدر "قات" را میجوید.
سال ها بعد، در سال ۲۰۰۲ من به فرماندار استان مارب گفتم که دولتهای غربی مشکوک به این هستند که استانش مامن و پناهگاه رهبران القاعده است.
او با لبخندی پاسخ داد: "بعید می دانم، ما بر اوضاع کنترل کامل داریم."
ولی چند روز بعد، هنگامی که با اسکورتی از قبیله نشینان مورد اطمینان از یک دره دورافتاده میگذشتم، شواهدی را یافتم که نشان از تاکتیکهای نظامی ناپخته دولت داشتند، روش هایی که قبیله نشینان را به جمعی شورشی تبدیل میکرد.
آن روز کشاورزی پیر قطعهای از دم یک موشک منفجر نشده را به من نشان داد و گفت که نیرویهوایی یمن در تعقیب پیکارجویان، آن موشک را به دیوار گلی خانهاش شلیک کرده است. حالا، هشت سال بعد از آن روز، مشابه آن اتفاق در حال تکرار است.
در یمن، قبایل وقع چندانی به نیروهای القاعده نمیگذارند اما از سوی دیگر آنها به دولتشان هم چندان علاقهای ندارند
دولت یمن توسط واشنگتن مجبور به مشارکت در کارزاری جدی برای حذف و یا حداقل زمینگیر کردن نیروهای القاعده در درون مرزهایش شده است.
حملات هواپیماهای بدون سرنشین سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) از سرگرفته شده، حملاتی که عمدتا تنها باعث ایجاد مشکل برای ساکنان عادی یمن است. تانکها و توپخانه دولت یمن، خانههایی را که مشکوک به پناه دادن به پیکارجویان هستند با خاک یکسان میکنند.
ماه گذشته، یک حمله هوایی به شدت از هدف خود منحرف شد و باعث مرگ جانشین فرماندار استان مارب و محافظانش شد. او همان کسی بود که قبیلهها را به دوری گزیدن از القاعده فرا میخواند.
این حملات با واکنشی سخت و خشمگینانه مواجه شد. قبیلهنشینان لولههای نفت خام را منفجر و دکلهای برق را تخریب کردند. رئیسجمهور یمن مجبور به صدور فرمانی برای انجام تحقیقات رسمی در این باره شد.
واقعیت آن است که در یمن، قبایل وقع چندانی به نیروهای القاعده نمیگذارند اما از سوی دیگر آنها به دولتشان هم چندان علاقهای ندارند و آنرا به فساد و سوء مدیریت متهم میکنند، اتهامی که برای آن شواهدی نیز وجود دارد.
با وجود این، شرایط رو به وخامت، واشنگتن از آن واهمه دارد که یمن به سادگی تبدیل به بهشت خرابکاران شده و میزبان اردوگاههای آموزشی نیروهای جهادی القاعده گردد. به همین دلیل است که حملات هوایی و کارزار بیسابقه نظامی علیه نیروهای جهادی ادامه دارد.
در مقابل، انتشار شایعاتی مبنی بر کشتهشدن یمنیها به دستور آمریکا، قبایل را خشمناک کرده و این کار را برای القاعده در استخدام، آموزش و پنهان کردن نیروهایش در این بیابان بی آب و علف تسهیل میکند.
یاد داشت احسان: این نوشته معجونی از خبر، گزارش، تحلیل و خاطرات دیروزی و امروزی "فرانگ گاردنر"است. باتوجه به اهمیت نوشته ما آن را از سایت خبری بی بی سی با حذف عکس، نقل می کنیم.